Οι καταθέτες, νοικοκυριά και επιχειρήσεις, φοβούνται τόσο το ενδεχόμενο επιβολής μέτρων περιορισμού στην κίνηση κεφαλαίων, τα γνωστά πλέον capital controls, όσο και το ενδεχόμενο επιστροφής στο εθνικό νόμισμα.

Η αντίδρασή τους στις πολιτικές εξελίξεις ήταν για μία ακόμη φορά άμεση. Καταθέσεις σχεδόν 31 δισ. ευρώ εξήλθαν του εγχώριου τραπεζικού συστήματος από τον περασμένο Δεκέμβριο έως και τα τέλη Απριλίου.

Που πήγαν τα λεφτά

Έχοντας και την εμπειρία του 2012, όταν ο τότε αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης Αντώνης Σαμαράς είχε προκαλέσει εκλογές, οδηγώντας τη χώρα σε ένα δίμηνο αυξημένης αβεβαιότητας, τα νοικοκυριά προχώρησαν ταχύτατα από τις αρχές του 2015 σε μέτρα προφύλαξης των αποταμιεύσεών τους.

Αυτά περιελάμβαναν τα εξής:

1) Λογαριασμός στο εξωτερικό - 10% εκροών

Το άνοιγμα ενός λογαριασμού μπορεί να γίνει κυρίως μέσω ξένων τραπεζών που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα.

Για να ασχοληθεί πάντως η τράπεζα θα πρέπει το ποσό να είναι τουλάχιστον 50.000 - 60.000 ευρώ.

Στη συνέχεια, ο καταθέτης με ένα απλό έμβασμα στέλνει τις καταθέσεις εκτός ελληνικού τραπεζικού συστήματος, σε λογαριασμό τράπεζας που εποπτεύεται από άλλη νομισματική αρχή.

Για να υπάρχει η προστασία θα πρέπει το πιστωτικό ίδρυμα να έχει έδρα στη ξένη χώρα και να μην είναι πχ. υποκατάστημα ελληνικής τράπεζας στο εξωτερικό.

Με τον τρόπο αυτό κάθε μέτρο που εφαρμόζεται για τις καταθέσεις στην Ελλάδα, δε θα επηρεάζει τις καταθέσεις που βρίσκονται στο λογαριασμό του εξωτερικού.

2) Αγορά κρατικού ή ιδιωτικού χρέους - 5% εκροών

Η λύση αυτή περιλαμβάνει την αγορά ομολόγων που έχουν εκδώσει ξένα κράτη ή ιδιωτικές εταιρείες.

Η αγορά αυτή μπορεί να γίνει μέσω υπηρεσιών personal banking ή private banking ή μέσω χρηματιστηριακής εταιρείας.

Η μεατροπή των καταθέσεων σε ομολογίες διασφαλίζει ότι οι καταθέσεις δε θα «κουρευτούν» εάν υπάρξει τέτοια απόφαση για την Ελλάδα ή δε θα μετατραπούν σε δραχμές εάν αλλάξει το νομισματικό καθεστώς στη χώρα.

Ωστόσο, ο κάτοχός τους αναλαμβάνει τον κίνδυνο χρεοκοπίας του εκδότη, τη δυνατότητα δηλαδή του τελευταίου να καταβάλει τους τόκους και το κεφάλαιο στους πιστωτές του.

Αν βέβαια αγοραστούν τίτλοι του γερμανικού δημοσίου ή της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ) το σχετικό ρίσκο ελαχιστοποιείται.

3) Αγορά αμοιβαίων κεφαλαίων - 25% εκροών

Εκτός ελληνικού τραπεζικού συστήματος μπορούν να εξέλθουν χρήματα και μέσω της αγοράς αμοιβαίων κεφαλαίων, ο θεματοφύλακας των οποίων βρίσκεται εκτός Ελλάδος.

Σε αυτήν την περίπτωση, οι καταθέσεις μετατρέπονται σε μερίδια αμοιβαίων κεφαλαίων και η μεταβολή τους εξαρτάται από την πορεία των επενδύσεων που πραγματοποιεί ο διαχειριστής τους.

Με τον τρόπο αυτό τα κεφάλαια του επενδυτή αποφεύγουν ένα ενδεχόμενο «κούρεμα» των καταθέσεων ή μία νομισματική αλλαγή στην Ελλάδα.

Η πιο ασφαλής επιλογή είναι η αγορά αμοιβαίων κεφαλαίων διαχείρισης διαθεσίμων, μέσω της οποίας τα κεφάλαια κατανέμονται κυρίως σε καταθέσεις τραπεζών του εξωτερικού και σε βραχυπρόθεσμους τίτλους.

Τόσο η απόδοση όσο και ο κίνδυνος απώλειας του κεφαλαίου σε αυτήν την περίπτωση είναι αμελητέος.

Το ρίσκο αυξάνεται ανάλογα με το είδος του αμοιβαίου κεφαλαίου που θα επιλεγεί, το οποίο μπορεί να είναι ομολογιακό, μεικτό ή μετοχικό, ενώ υπάρχει και η επιλογή των fund of funds, των αμοιβαίων κεφαλαίων που επενδύουν σε άλλα αμοιβαία κεφάλαια.

4) Αγορά μετοχών - Μικρότερο από 5% των εκροών

Μία εναλλακτική επιλογή με αυξημένο ρίσκο ως προς τη μεταβλητότητα της επένδυσης είναι η αγορά μετοχών σε ξένα χρηματιστήρια.

Σε αυτήν την περίπτωση μέσω μίας χρηματιστηριακής εταιρείας, μίας τράπεζας ή ενός άλλου διαχειριστή επενδύσεων, οι καταθέσεις χρησιμοποιούνται για την αγορά μετοχών.

Βέβαια, υπάρχει το ρίσκο της απώλειας αρχικού κεφαλαίου λόγω της μεταβολής της τιμής της μετοχής. Σημειώνεται πως επένδυση σε μετοχές μπορεί να γίνει και μέσω αμοιβαίων κεφαλαίων.

Κόστος: Οι συναλλαγές αυτές επιβαρύνονται με προμήθειες.

5) Τραπεζικές θυρίδες - Σεντούκι - 50% των εκροών

Η τοποθέτηση χρημάτων σε τραπεζικές θυρίδες διασφαλίζει ότι τα χρήματα δε θα πειραχθούν εφόσον η χώρα αλλάξει νόμισμα ή εφαρμοστεί «κούρεμα» καταθέσεων.

Ωστόσο, υπάρχουν δύο κίνδυνοι:

Πρώτον, εάν κλείσουν για ένα διάστημα τα καταστήματα των τραπεζών, σε περίπτωση επιβολής περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων από τις αρχές, η πρόσβαση στη θυρίδα δε θα είναι δυνατή.

Δεύτερον, οι αρχές θα μπορούσαν να επιβάλλουν το άνοιγμα των θυρίδων να γίνεται παρουσία δικαστικού λειτουργού, ο οποίος να ελέγχει το περιεχόμενό τους και να εφαρμόζει τα ίδια μέτρα (μετατροπή στο νέο νόμισμα ή «κούρεμα») και στα χρήματα που βρίσκονται εκεί.

Αν και πρόκειται για ακραίο σενάριο, σε έκτακτες περιπτώσεις όπως αυτή της αλλαγής νομίσματος, δεν μπορεί να αποκλειστεί 100%.

Το κόστος ενοικίασης μίας θυρίδας εξαρτάται από το μέγεθός της και μπορεί να κυμαίνεται από 30 έως 150 ευρώ το χρόνο.

Από την άλλη πλευρά, η «κλασική» λύση για την προστασία καταθέσεων αποτελεί η προσωπική κρυψώνα.

Σε αυτήν την περίπτωση, τα χαρτονομίσματα ευρώ που διατηρούνται σε προσωπική κρυψώνα δεν επηρεάζονται από τα μέτρα που εφαρμόζονται στο τραπεζικό σύστημα.