Οι εποχές που τα ελληνικά νοικοκυριά απολάμβαναν με μηδενικό ουσιαστικά κίνδυνο απόδοση που ξεπερνούσε σε ορισμένες περιπτώσεις ακόμη και το 7% δύσκολα θα επανέλθουν, τουλάχιστον στο άμεσο μέλλον. Η ομαλοποίηση των συνθηκών στις διεθνείς χρηματαγορές και η δυνατότητα σημαντικά ευκολότερης σε σχέση με το παρελθόν άντλησης φθηνής ρευστότητας από τις τράπεζες επανέφεραν σε φυσιολογικά επίπεδα τα βασικά χαρακτηριστικά των καταθετικών λογαριασμών, περιορίζοντας σε σημαντικό βαθμό τις εναλλακτικές επιλογές των νοικοκυριών.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχει στη διάθεσή της η Τράπεζα της Ελλάδος, η μέση απόδοση των νέων προθεσμιακών καταθέσεων με διάρκεια ως ένα έτος υποχώρησε τον περασμένο Οκτώβριο στο 2,08% από το ιστορικό υψηλό του 5,37% ακριβώς έναν χρόνο νωρίτερα, όταν δηλαδή η κρίση βρισκόταν στο απόγειό της, λίγες ημέρες μετά την κατάρρευση της αμερικανικής επενδυτικής τράπεζας Lehman Βrothers.

Πρόκειται για το χαμηλότερο επίπεδο που διαμορφώνεται από την εισαγωγή του ενιαίου ευρωπαϊκού νομίσματος στην ελληνική οικονομία. Πλέον τα τμήματα ανάπτυξης προϊόντων για τη λιανική τραπεζική ανασυντάσσονται. Στόχος των νέων προγραμμάτων που δημιουργούνται αποτελεί η προσέλκυση καταθετών διατεθειμένων να «κλείσουν» τα κεφάλαιά τους για μεσομακροπρόθεσμο ή μεγαλύτερο διάστημα. Είναι μια πολύ σημαντική επιδίωξη, ιδιαίτερα σήμερα όπου υπάρχει μεγαλύτερη ανάγκη διαχείρισης των κινδύνων.

Σύμφωνα με τραπεζικούς, η δέσμευση των καταθέσεων για μεγάλο χρονικό διάστημα έχει ένα πολύ σημαντικό πλεονέκτημα για τις τράπεζες. Συγκεκριμένα, ενώ οι ίδιες δανείζουν στη λιανική τραπεζική, ανάλογα με τον τύπο της χρηματοδότησης, για διάρκεια από τρία ως 40 χρόνια, δανείζονται από τους καταθέτες μέσω των προθεσμιακών λογαριασμών για ένα διάστημα που δεν υπερβαίνει στην πλειονότητα των περιπτώσεων τον έναν χρόνο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη σημαντική αύξηση των κινδύνων τους, πόσο μάλλον στην τρέχουσα συγκυρία που υπάρχει επιτακτική ανάγκη για καλύτερη διαχείρισή τους.

Με την αύξηση της «κλειστής διάρκειας» των καταθέσεων που λαμβάνουν μειώνεται σημαντικά το σχετικό ρίσκο. Για τον λόγο αυτόν παρατηρείται στροφή σε νέα επενδυτικά προϊόντα που απευθύνονται στο ευρύ κοινό, τα βασικά χαρακτηριστικά των οποίων είναι η μεγαλύτερη διάρκεια και η δυνατότητα κατανομής του κεφαλαίου σε διαφορετικές μορφές επένδυσης, που αποτελούν βασικές προϋποθέσεις για την επίτευξη μεγαλύτερων τελικών αποδόσεων.

Τα δημοφιλέστερα προϊόντα του 2010

Οι κατηγορίες προϊόντων που αναμένεται να πρωταγωνιστήσουν το 2010 στην εγχώρια τραπεζική αγορά είναι οι εξής:

1. Καλάθια επενδύσεων. Πρόκειται για επενδυτικά προγράμματα προκαθορισμένης διάρκειας και μέσου κινδύνου. Οι αποδόσεις τους για ένα ποσοστό της συνολικής επένδυσης είναι ιδιαίτερα ελκυστικές, ως και τετραπλάσιες σε σχέση με τα μέσα επιτόκια των προθεσμιακών καταθέσεων, αλλά ταυτοχρόνως ενέχουν το ρίσκο απώλειας μέρους του αρχικού κεφαλαίου. Αυτό συμβαίνει διότι τα χρήματα του επενδυτή κατανέμονται μεταξύ μιας προθεσμιακής κατάθεσης μικρής διάρκειας με υψηλό επιτόκιο και αμοιβαίων κεφαλαίων.

Ετσι ο επενδυτής έχει μηδενικό ρίσκο και εξασφαλισμένη απόδοση για ένα μέρος του κεφαλαίου του, συνήθως για το μισό, αλλά το υπόλοιπο μισό εκτίθεται στους κινδύνους των αγορών μέσω των μεριδίων αμοιβαίων κεφαλαίων που υποχρεωτικά αγοράζει. Το πλεονέκτημα των σύνθετων προϊόντων είναι ότι ο επενδυτής έχει τη δυνατότητα επιλογής του είδους του αμοιβαίου κεφαλαίου (ομολογιακό, μεικτό, μετοχικό) στο οποίο θα επενδυθεί ένα μέρος του κεφαλαίου του ώστε η επένδυση των χρημάτων του να ταιριάζει όσο το δυνατόν περισσότερο με το προφίλ του.

Μάλιστα ορισμένες τράπεζες προσφέρουν υψηλότερα επιτόκια στην προθεσμιακή κατάθεση, ανάλογα με το ρίσκο που αναλαμβάνεται μέσω των Α/Κ ή με το ποσοστό του αρχικού κεφαλαίου που επενδύεται σε αυτά. Θετικό χαρακτηριστικό αποτελεί το ότι το ελάχιστο αρχικό κεφάλαιο σε αυτά τα προγράμματα είναι σχετικά μικρό και μπορεί να ξεκινά ακόμη και από τα 5.000 ευρώ.

2. Προϊόντα εγγυημένου κεφαλαίου. Επανέρχονται στο προσκήνιο οι επενδύσεις με εγγυημένο το αρχικό κεφάλαιο, έπειτα από αρκετούς μήνες «παροπλισμού» τους λόγω της κρίσης γενικότερα και ειδικότερα εξαιτίας της κατάρρευσης της Lehman Βrothers, που έπληξε σε έναν βαθμό την αξιοπιστία τους. Τα συγκεκριμένα προγράμματα απευθύνονται σε συντηρητικούς επενδυτές και ως εκ τούτου η ζήτηση για αυτά είναι λογικό να αυξάνεται όταν μειώνονται οι αποδόσεις των προθεσμιακών καταθέσεων και γενικότερα των λογαριασμών με εξασφαλισμένη την τελική απόδοση. Σήμερα, μετά την αποκλιμάκωση των επιτοκίων στους λογαριασμούς προθεσμίας, το ενδιαφέρον για αυτά τα προγράμματα βαίνει αυξανόμενο.

Τα νέα χαρακτηριστικά τα οποία προστέθηκαν στην εν λόγω μορφή επένδυσης αφορούν τόσο τις αξίες αναφοράς, από την πορεία των οποίων εξαρτάται η επιτυχία του στοιχήματος, όσο και τους τρόπους υπολογισμού της απόδοσης. Επιπλέον μέσα από ορισμένα προϊόντα μπορεί να επιτευχθεί σημαντική γεωγραφική διασπορά του επενδυόμενου κεφαλαίου καθώς η τελική απόδοση της επένδυσης μπορεί να εξαρτάται από την πορεία όχι ενός αλλά πολλών δεικτών ή μετοχών από διαφορετικές χώρες. Με αυτόν τον τρόπο οι Ελληνες μπορούν να ποντάρουν με ασφάλεια στα ξένα χρηματιστήρια με πολύ χαμηλό αρχικό κεφάλαιο, το οποίο μπορεί να ξεκινά από τα 3.000 ευρώ.

3. Σύνθετα τραπεζοασφαλιστικά προϊόντα. Αποτελούν τη νέα «μόδα» στον χώρο των επενδύσεων καθώς συνδυάζουν τα χαρακτηριστικά μιας προθεσμιακής κατάθεσης, ενός αμοιβαίου κεφαλαίου και ενός ασφαλιστικού προϊόντος ζωής. Συγκεκριμένα ένα μέρος του αρχικού κεφαλαίου τοποθετείται σε μια προθεσμιακή κατάθεση, συνήθως μεγάλης διάρκειας (περί τα πέντε έτη), και το υπόλοιπο σε αμοιβαίο κεφάλαιο ή επενδυτικό καλάθι. Παράλληλα παρέχεται ασφαλιστική κάλυψη ζωής για τον επενδυτή και την οικογένειά του σε προνομιακή τιμή.

Οι αποδόσεις καταθέσεων προθεσμίας

Σε χαμηλά επίπεδα αναμένεται να διατηρηθούν και το 2010 οι αποδόσεις των προθεσμιακών καταθέσεων. Ενδεχομένως τα τμήματα μάρκετινγκ των τραπεζών να δημιουργήσουν νέα χαρακτηριστικά, όπως π.χ. η παροχή ως δώρου ενός μήνα επιπλέον τόκων ή η προκαταβολή των τόκων της κατάθεσης, ωστόσο επί της ουσίας δεν αναμένεται να αυξηθεί η τελική απόδοση. Από την άλλη, στους λογαριασμούς ταμιευτηρίου εκτιμάται ότι θα δημιουργηθούν νέα προϊόντα που θα προκύψουν από τη συνεργασία με επιχειρήσεις από τον κλάδο της υγείας, τα οποία έτυχαν τους τελευταίους μήνες της ευρείας αποδοχής των ελλήνων καταναλωτών. Συγκεκριμένα, σε συνεργασία με ιατρικά κέντρα, οι τράπεζες διαθέτουν μια σειρά υπηρεσίες, με μόνη προϋπόθεση το άνοιγμα ενός λογαριασμού ταμιευτηρίου και την καταβολή μιας ετήσιας συμβολικής συνδρομής που δεν ξεπερνά συνήθως τα 100 ευρώ.