Τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας είναι αποκαλυπτικά των αποκλίσεων που καταγράφονται στις αποδόσεις όλων των λογαριασμών μεταξύ των ελληνικών και των υπόλοιπων ευρωπαϊκών τραπεζών.

Οι εγχώριοι αποταμιευτές είναι ριγμένοι σε αυτή τη φάση, είτε έχουν χρήματα σε λογαριασμούς πρώτης ζήτησης (τρεχούμενους και Ταμιευτήριο) ή σε προθεσμιακές καταθέσεις.

Η ιστορία

Υπογραμμίζουμε το σε «αυτή τη φάση», καθώς μέχρι και το 2020, στην Ελλάδα τα επιτόκια καταθέσεων ήταν από τα υψηλότερα στην Ευρωζώνη.

Ο λόγος ήταν τα προβλήματα ρευστότητας που αντιμετώπιζαν οι ελληνικές τράπεζες, λόγω της πολιτικής αβεβαιότητας, η οποία είχε ως αποτέλεσμα δεκάδες δισ. ευρώ να αποσυρθούν προς σεντούκια, αμοιβαία κεφάλαια και ξένα πιστωτικά ιδρύματα.

Είναι χαρακτηριστικό ότι στην καρδιά της κρίσης, όταν παιζόταν το μέλλον της χώρας στο ευρώ, τα μέσα επιτόκια στην Ελλάδα είχαν ξεπεράσει ακόμη και το 5%.

Ήταν η τελευταία γραμμή άμυνας των τραπεζών απέναντι στις μαζικές εκροές καταθέσεων εκείνης της περιόδου.

Με την επιβολή ωστόσο των capital controls οι διαρροές σταμάτησαν, επιτρέποντας στις τράπεζες να ρίξουν τα επιτόκια σε φυσιολογικά για την εποχή επίπεδα.

Μέχρι δε, την εκκίνηση της διαδικασίας αύξησης των επιτοκίων από την ΕΚΤ, συνέχιζαν να προσφέρουν καλύτερα επιτόκια στους πελάτες τους σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη, όπου οι καταθέτες έφτασαν να πληρώνουν για να διατηρούν τα χρήματά τους στην τράπεζα.

Αυτό στην Ελλάδα δεν συνέβη ποτέ.

Η σημερινή κατάσταση

Όταν όμως άρχισαν να αυξάνονται οι παρεμβατικοί δείκτες της ΕΚΤ, οι αναπροσαρμογές στα καταθετικά επιτόκια από τις ελληνικές τράπεζες ήταν υποπολλαπλάσιες.

Κατά μέσο όρο αυξήθηκαν σχεδόν κατά το ήμισυ της ανόδου των ευρωπαϊκών επιτοκίων. Υπήρξε μία μαζική άνοδος των αποδόσεων στις αρχές του 2023 και έκτοτε οι προσαρμογές δεν ήταν άξιες λόγου.

Με βάση τα τελευταία επίσημα στοχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, το μέσο επιτόκιο στην Ελλάδα στις προθεσμιακές καταθέσεις με διάρκεια έως και 1 έτος, διαμορφώθηκε τον περασμένο Μάιο σε 1,83%.

Την ίδια περίοδο ο μέσος όρος στην Ευρωζώνη ήταν στο 3,11%, με την Ελλάδα να βρίσκεται στη δεύτερη θέση από τέλος.

Συγκεκριμένα, οι μέσες αποδόσεις στους λογαριασμούς προθεσμίας ήταν την υπό εξέταση περίοδο οι εξής:

• Σλοβενία: 1,36%
• Ελλάδα: 1,83%
• Κύπρος: 2,02%
• Κροατία: 2,08%
• Ισπανία: 2,57%
• Ιρλανδία: 2,59%
• Πορτογαλία: 2,75%
• Ολλανδία: 2,91%
• Αυστρία: 3,12%
• Λετονία: 3,15%
• Γερμανία: 3,22%
• Λιθουανία: 3,36%
• Μάλτα: 3,38%
• Λουξεμβούργο: 3,40%
• Βέλγιο: 3,42%
• Ιταλία: 3,43%
• Σλοβακία: 3,47%
• Γαλλία: 3,54%
• Φινλανδία: 3,55%
• Εσθονία: 3,58%

Το Ταμιευτήριο

Ακόμη χειρότερη είναι η κατάσταση στα προϊόντα ανοιχτής ζήτησης, όπου στην Ελλάδα η πλειονότητά τους προσφέρει μηδενικό επιτόκιο.

Συγκεκριμένα, τον περασμένο Μάιο το μέσο σταθμισμένο επιτόκιο στις ελληνικές τράπεζες βρισκόταν σε μόλις 0,03% έναντι 0,39% κατά μέσο όρο στην Ευρωζώνη.

Οι μόνες χώρες με χαμηλότερα επιτόκια είναι η Κύπρος με 0% και η Κροατία με 0,02%.

Στον αντίποδα, στην κορυφή των αποδόσεων στα συγκεκριμένα καταθετικά προγράμματα, βρίσκονται:

• Λουξεμβούργο με 1,65%
• Αυστρία με 1,06%
• Γερμανία με 0,60%
• Ιταλία με 0,39%

Στις υπόλοιπες χώρες οι διαφορές με την Ελλάδα είναι μικρές. Στην Ισπανία για παράδειγμα το μέσο επιτόκιο ανέρχεται σε 0,18% και στη Γαλλία σε 0,07%.

Γιατί υπάρχουν διαφορές

Γιατί όμως υπάρχουν αυτές οι μεγάλες διαφορές; Η πραγματικότητα είναι ξεκάθαρη. Οι ελληνικές τράπεζες, σε αντίθεση με τα χρόνια της κρίσης, δεν έχουν λόγο να προσφέρουν καλύτερες αποδόσεις.

Η ρευστότητά τους είναι σε επίπεδα σημαντικά υψηλότερα έναντι των υπόλοιπων ευρωπαϊκών πιστωτικών ιδρυμάτων, ενώ η καταθετική βάση συνεχώς αυξάνεται.

Επίσης, τα υπόλοιπα των καταθετών είναι περισσότερα από τα δανειακά τους χαρτοφυλάκια, σχεδόν τα διπλά.

Περισσεύει δηλαδή ρευστότητα για να αναπτύξουν τις εργασίες τους στις χορηγήσεις. Δεν χρειάζονται άλλες καταθέσεις. Γιατί λοιπόν να αυξήσουν τα επιτόκια;

Επίσης, οι καταθέτες δεν φαίνεται να αναζητούν καλύτερες αποδόσεις και να μεταφέρουν τα χρήματά τους από τράπεζα σε τράπεζα. Προσφορές σήμερα υπάρχουν, αλλά δεν τις εκμεταλλεύονται.

Για να προχωρήσουν λοιπόν οι ελληνικές τράπεζες σε αυξήσεις θα πρέπει να συμβούν δύο πράγματα, κατά μόνας ή συνδυαστικά:

- Να αυξηθούν οι ανάγκες τους σε ρευστότητα, πχ. λόγω απώλειας καταθέσεων και να κοντραριστούν με την επιτοκιακή πολιτική για την προσέλκυση καταθετών

- Να ενισχυθεί ο ανταγωνισμός από άλλους παίκτες, πχ. από τον υπό δημιουργία 5ο πόλο που θα προκύψει από τη συγχώνευση Attica Bank - Παγκρήτιας Τράπεζας ή από άλλες μικρότερες τράπεζες και οι καταθέτες να αρχίσουν να μεταφέρουν τα χρήματά τους εκεί.