A- A+
Αυτό ήταν το σχέδιο - σοκ των Ευρωπαίων για έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ το 2015
Σοκαριστικές είναι οι λεπτομέρειες του σχεδίου που φέρεται να είχαν ετοιμάσει οι Ευρωπαίοι για εφαρμογή το 2015, κατά την περίοδο της πρώτης κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ.

Το άκρως απόρρητο σχέδιο που είχε καταρτιστεί το 2012, όταν η Ελλάδα βρισκόταν ένα βήμα πριν από την έξοδο από την Ευρωζώνη, παρουσιάζεται στο βιβλίο των Βικτόρια Δενδρινού και Ελένης Βαρβιτσιώτη, The Last Bluff, και το οποίο παρουσιάζει όσα συνέβησαν κατά τη διάρκεια της ελληνικής κρίσης.

Η κωδική ονομασία

Σύμφωνα με τους δύο δημοσιογράφους, η Ευρωζώνη είχε καταρτίσει σχέδιο εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ, με την κωδική ονομασία "Η προσχώρηση της Κροατίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση".

Αυτό το σχέδιο ήταν επί της ουσίας ένα "μεταμφιεσμένο σχέδιο" εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ.

Στις αρχές Ιουνίου του 2015, όταν οι δύο πλευρές βρίσκονταν σε αδιέξοδο, η προετοιμασία για την καταστροφή συνεχιζόταν, εως ότου στις 13 Ιουλίου 2015, η ΕΕ και η Ελλάδα συμφώνησαν σε ένα τρίτο σχέδιο διάσωσης.

Το Plan B

Μια μικρή ομάδα 10 οικονομολόγων και δικηγόρων της ΕΕ συγκεντρώθηκε στον 15ο όροφο του κτιρίου Charlemagne, το οικονομικό αρχηγείο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στις Βρυξέλλες, και επανέφερε το παλιό Σχέδιο Β σε περίπτωση που οι διαπραγματεύσεις αποτύγχαναν.

Οι λόγοι μυστικότητας ήταν οι ίδιοι με το 2012. Αλλά το σχέδιο έπρεπε να μετονομαστεί επειδή η Κροατία από τότε είχε ενταχθεί στην ΕΕ.

Έτσι, η 157σέλιδη "Ανάλυση & Σχέδιο Έκτακτης Ανάγκης της Αλβανίας" ήταν το μόνο που έπρεπε να κάνουν για να ελαχιστοποιήσουν την οικονομική και ανθρωπιστική καταστροφή σε περίπτωση εξαναγκασμού της Ελλάδας από την ΕΕ και τη ζώνη του ευρώ.

Το κόστος για την Ευρώπη

Το δεύτερο κεφάλαιο, Managing Exit, εξέτασε το κόστος ενός Grexit. Σε εκείνο το σημείο, η Ελλάδα είχε χρέος 342 δισ. ευρώ στο Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, στην Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και σε άλλες κυβερνήσεις και τράπεζες της ευρωζώνης.

Ένας πίνακας που υπολόγιζε λεπτομερώς την έκθεση κάθε χώρας της ζώνης του ευρώ, έδειχνε ότι στην περίπτωση της Ιταλίας το χρέος ήταν 63 δισ. ευρώ ή 4,1% του ΑΕΠ της, για τη Γερμανία, το ποσό ήταν πολύ μεγαλύτερο, ήτοι στα 92,8 δισ. ευρώ ή 3,4% του ΑΕΠ.

Το κλειδί για την ακολουθία από μια κυβερνητική αδυναμία πληρωμής σε ένα Grexit ήταν η πλήρης εξάρτηση των ελληνικών τραπεζών από τον μηχανισμό Emergency Liquidity Assistance (ELA).

Έξοδος μέσω τραπεζών

Το Σχέδιο Β υπέθετε ότι, μόλις η Ελλάδα αθετήσει μια πληρωμή σε έναν πιστωτή όπως η ΕΚΤ, θα ήταν αδύνατο για το διοικητικό συμβούλιο της ΕΚΤ να συνεχίσει να δέχεται τα ελληνικά κρατικά ομόλογα ως επαρκή εγγύηση.

Αυτό θα μπορούσε να προκαλέσει γρήγορα μια σειρά γεγονότων με τα οποία οι τράπεζες θα γίνονταν σχεδόν αμέσως αφερέγγυες και θα κατέρρεαν.

Ο μόνος τρόπος για να αποφευχθεί αυτό θα ήταν να βρεθεί η ρευστότητα αλλού. Όμως, εντός της ζώνης του ευρώ, οι ελληνικές τράπεζες δεν είχαν τις ίδιες επιλογές όπως σε ένα ανεξάρτητο νομισματικό σύστημα.

Θα έμειναν χωρίς ρευστότητα, διότι αυτό θα μπορούσε να προέλθει μόνο από το σύστημα του ευρώ - το οποίο από το σημείο εκείνο θα είχε κλείσει.

Έκδοση δραχμών

Αυτό σήμαινε ότι η χώρα θα έμενε μόνο με μια επιλογή για να αποφευχθεί η κατάρρευση των τραπεζών της. Η Τράπεζα της Ελλάδος θα πρέπει να παράσχει ρευστότητα σε νέο νόμισμα - ουσιαστικά να βγει από τη ζώνη του ευρώ.

Αυτό δεν θα απαιτούσε εκτύπωση νέων χρημάτων αμέσως. Το πρακτικό μέρος θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί μέσα σε λίγες ώρες, απαιτώντας απλώς από την κεντρική τράπεζα να αλλάξει τα συστήματα τεχνολογίας της πληροφορίας, ώστε να μετατρέψει τα ευρώ στους τραπεζικούς λογαριασμούς στο νέο της νόμισμα.

Σε λίγες ώρες, η Τράπεζα της Ελλάδος θα μπορούσε να μετατρέψει τα πάντα. Οι συμβάσεις βάσει του ελληνικού νόμου θα επαναπροσδιορίζονταν και οι δημόσιοι υπάλληλοι και οι συνταξιούχοι θα έπρεπε να πληρώνονται στο νέο νόμισμα, ενώ οι φόροι θα έπρεπε να καταβάλλονται σε αυτό.

Η αλλαγή νομίσματος στην πράξη

Η νέα δραχμή θα είχε υποτιμηθεί έναντι του ευρώ αμέσως.

Για να γίνει πραγματικότητα η αλλαγή του νομίσματος, "η Ελλάδα θα χρειαστεί να εισαγάγει νέα νομοθεσία", ανέφερε το έγγραφο, "ανταλλάσσοντας το ευρώ βάσει της ελληνικής νομοθεσίας με τη νέα δραχμή".

Το νόμισμα θα γινόταν το μόνο νόμιμο νόμισμα και όλες οι καταθέσεις σε ευρώ θα έπρεπε να αλλάξουν. Αλλά αυτό δεν ήταν η μόνη συνέπεια μιας αλλαγής νομίσματος.

"Εάν η Ελλάδα εγκατέλειπε τη ζώνη του ευρώ, το πρώτο πράγμα που θα συνέβαινε θα ήταν ότι το νέο νόμισμα δεν θα έχει αξιοπιστία", ανέφερε ένας υπάλληλος που συμμετείχε στις συζητήσεις.

Το χρονοδιάγραμμα

Ένα πολύχρωμο διάγραμμα ράβδων στο Σχέδιο Β περιγράφει το χρόνο που θα είχε απαιτηθεί για να διατεθούν διάφοροι τύποι νομισμάτων.

Για τις δύο πρώτες εβδομάδες μετά την ενεργοποίηση του Grexit, δεν θα υπήρχαν φυσικά νομίσματα και η οικονομική και χρηματοπιστωτική δραστηριότητα θα σταματούσε εντελώς.

Από την Εβδομάδα 2 μέχρι και τέσσερις μήνες, κάποια γραμμάτια έκτακτης ανάγκης από την κεντρική τράπεζα θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για συναλλαγές, ενώ για τους επόμενους τέσσερις έως οκτώ μήνες θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν προσωρινά τραπεζογραμμάτια έκτακτης ανάγκης.

Η εισαγωγή νέων χαρτονομισμάτων θα ήταν δυνατή μόνο μετά από τουλάχιστον οκτώ έως εννέα μήνες.

Τα σχέδια για την παροχή τραπεζογραμματίων έκτακτης ανάγκης θα είχαν όμως σημαντικά τεχνικά ζητήματα.

Μια επιλογή που τα μέλη της ομάδας έκτακτης ανάγκης σκέφτηκαν ήταν να χρησιμοποιήσουν τα υπάρχοντα ευρώ και να τρυπίσουν τρύπες σε αυτά, κάνοντάς τους ένα νέο ευρώ για λίγο μέχρι να δημιουργηθεί ένα σύστημα που θα μπορούσε να τυπώσει το νέο νόμισμα.

Εναλλακτικές λύσεις

Αλλά τα ΑΤΜ πιθανότατα δεν θα μπορούσαν να αποδεχθούν αυτά τα νέα ευρώ λόγω της διαφορετικής τους υφής.

Μια άλλη ιδέα θα ήταν να χρησιμοποιηθούν τα υπάρχοντα τραπεζογραμμάτια και να τα σφραγίσουν, διαφοροποιώντας τα από τα τυποποιημένα ευρώ.

Αλλά αυτό δεν θα μπορούσε να εγγυηθεί ακόμη ότι τα ΑΤΜ θα ήταν σε θέση να διακρίνουν τη διαφορά μεταξύ ενός νέου νομίσματος και ενός παλαιού, επειδή τα χαρακτηριστικά ασφαλείας θα παρέμεναν τα ίδια.

Πέραν του ότι δεν είναι πρακτικά εφικτό, οποιαδήποτε σχέδια για διατρήσεις ή εκτυπώσεις θα συνεπάγονταν de facto υποτίμηση του ευρώ, σύμφωνα με το σχέδιο.

Επίσης, αυτό θα "είχε αρνητικό αντίκτυπο στην παγκόσμια φήμη του ευρώ και στην αξιοπιστία του νομίσματος", ανέφερε το σχέδιο.

Η φυσική παραγωγή των γραμματίων έκτακτης ανάγκης πιθανότατα δεν θα ήταν σημαντικό θέμα.

Σοβαρή υποτίμηση

«Κανείς δεν θα θέλει να κρατήσει αυτό το νόμισμα, έτσι σύντομα θα εισερχόταν σε ένα κύκλο βίαιης υποτίμησης».

Αυτό σημαίνει ότι το νόμισμα θα έχανε την αξία του έναντι του ευρώ, μια πτώση που θα τροφοδοτούσε τον πληθωρισμό και με τη σειρά του την περαιτέρω αδυναμία του νομίσματος.

Αυτό θα είχε σοβαρές συνέπειες για το ελληνικό χρέος, καθώς θα ήταν ακόμη εκφρασμένο σε ευρώ.

Μια πιθανή άμεση υποτίμηση κατά 50% έναντι του ευρώ θα ενίσχυε άμεσα το λόγο του χρέους προς το ΑΕΠ, ο οποίος τον Ιούνιο του 2015 ανερχόταν στο 180%.

Και η διαγραφή χρέους

Ο λόγος θα διπλασιαζόταν αμέσως στο 360% και πολύ σύντομα στο 500%, δεδομένων των επιπτώσεων στην οικονομία.

Αυτό σήμαινε ότι θα ήταν απαραίτητη μια "πολύ σημαντική αναδιάρθρωση του χρέους", ανέφερε το σχέδιο.

Το παράδοξο ήταν ότι το μόνο σίγουρο πράγμα για ένα Grexit θα ήταν ότι η χώρα θα χρειαζόταν αμέσως ένα άλλο σχέδιο διάσωσης.

Ήταν σχεδόν παράλογο, περνώντας από όλα αυτά τα προβλήματα για να αποφύγει μια διάσωση, μόνο για να εισέλθει σε μια κατάσταση όπου θα χρειαζόταν ένα άλλο σχέδιο. Αυτή είναι η ειρωνεία του όλου πράγματος", ανέφερε ένας άλλος από τους εμπλεκόμενους αξιωματούχους.

Πακέτο διάσωσης;

Θα υπήρχε ένα bailout; Ίσως όχι αμέσως, επειδή η κυβέρνηση θα έλεγε όχι, αλλά πολύ σύντομα η πραγματικότητα θα τους αναγκάσει.

Θα ήταν ο μόνος τρόπος για τη σταθεροποίηση του νομίσματος και για τον έλεγχο του πληθωρισμού.

Ενώ η ηλεκτρονική μετάβαση σε νέο νόμισμα θα μπορούσε να συμβεί μέσα σε λίγες ώρες, η μετατροπή σε ένα νέο φυσικό νόμισμα θα ήταν πολύ πιο περίπλοκη.

Η αλλαγή θα δημιουργούσε σημαντικές διοικητικές προκλήσεις, ιδίως λόγω της εξαιρετικά περιορισμένης ικανότητας της ελληνικής διοίκησης.